Η αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής αποτελεί την καλύτερη εναλλακτική δυνατότητα για τους κληρονόμους μιας κληρονομιάς με χρέη. Φυσικά, η πρώτη σκέψη που έρχεται στο μυαλό όλων όσων βρεθούν στη θέση να κληρονομήσουν μία κληρονομιά με χρέη είναι να προλάβουν να αποποιηθούν, προκειμένου να μην φορτωθούν με τα χρέη της κληρονομιάς. Παρόλα αυτά, πολλοί κληρονόμοι αγνοούν ότι θα μπορούσαν να διατηρήσουν (αποδεχθούν) την κληρονομιά, δίχως να κινδυνεύει η προσωπική τους περιουσία από τα χρέη της κληρονομιάς και συγχρόνως να επιτύχουν και κούρεμα των οφειλών της. Αυτός, ο τρόπος επιτυγχάνεται με την αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής.

Σύμφωνα με την πρώτη παράγραφο του άρθρου 1901 του Αστικού Κώδικα (εφεξής ΑΚ), ο κληρονόμος ευθύνεται και με τη δική του περιουσία για τις υποχρεώσεις της κληρονομίας. Εκ του ανωτέρω άρθρου, προκύπτει ότι η περιουσία της κληρονομίας ενώνεται με την ατομική περιουσία του κληρονόμου. Επομένως, σε περίπτωση που επισπευσθεί αναγκαστική εκτέλεση εις βάρος του κληρονόμου για υποχρεώσεις απορρέουσες από την κληρονομιαία περιουσία, ο επισπεύδων δύναται να στραφεί και κατά της ατομικής περιουσίας του – απλού – κληρονόμου, ιδιαίτερα εάν το παθητικό της κληρονομίας υπερβαίνει το ενεργητικό της.

Για παράδειγμα, ο Α κληρονόμησε την περιουσία του πατέρα του Π. Η κληρονομία περιουσία αποτελούταν από ένα ακίνητο αξίας 150.000,00 ευρώ, ένα αυτοκίνητο αξίας 15.000,00 ευρώ και τραπεζικές καταθέσεις 2.000,00 ευρώ. Οι υποχρεώσεις (χρέη) της κληρονομιάς από οφειλές του Π σε τράπεζες και Δημόσιο ανέρχονταν σε 300.000,00 ευρώ. Στην περίπτωση αυτή, οι δανειστές της κληρονομιαίας περιουσίας (τράπεζες και Δημόσιο) έχουν τη δυνατότητα να κινηθούν, προκειμένου να εισπράξουν τις απαιτήσεις τους, τόσο κατά της κληρονομιαίας περιουσίας (δηλαδή της περιουσίας του Π) όσο και κατά της ατομικής περιουσίας του Α.      

Προκειμένου ο κληρονόμος να αποφύγει τον κίνδυνο της ευθύνης για τα χρέη της κληρονομίας με την ατομική του περιουσία, το άρθρο 1847 ΑΚ ορίζει ότι « μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομία μέσα σε προθεσμία τεσσάρων μηνών που αρχίζει από τότε που έμαθε την επαγωγή και το λόγο της.»

Στο ως άνω παράδειγμα ο Α για να γλυτώσει από τα χρέη της κληρονομιάς του Π, θα πρέπει να αποποιηθεί της κληρονομιάς εντός 4 μηνών, η οποία προθεσμία ξεκινάει είτε από το χρόνο θανάτου του Π εάν ο τελευταίος δεν άφησε διαθήκη, είτε από τη δημοσίευση της διαθήκης, εάν ο τελευταίος άφησε διαθήκη.

Πέραν, ωστόσο, της παρεχόμενης εκ του νόμου δυνατότητας αποποίησης, ο κανόνας της απεριόριστης και προσωπικής ευθύνης του κληρονόμου για τα ενδεχόμενα χρέη της κληρονομίας μπορεί να ανατραπεί μέσω του θεσμού της αποδοχής της κληρονομίας με το ευεργέτημα της απογραφής, όπως ορίζεται στο άρθρο 1904 ΑΚ. Ειδικότερα, η εν λόγω διάταξη προβλέπει ότι: «Ο κληρονόμος με απογραφή ευθύνεται για τις υποχρεώσεις της κληρονομίας έως το ενεργητικό της. Καμιά σύγχυση δεν επέρχεται ως προς τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του έναντι της κληρονομίας.» Κατ’ άλλη διατύπωση, η ατομική περιουσία του εξ απογραφής κληρονόμου διατηρείται ακέραια, ενώ η κληρονομιαία περιουσία αποτελεί μία έτερη, χωριστή και ανεξάρτητη περιουσία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο επ’ ωφελεία κληρονόμος προστατεύεται έναντι των κληρονομικών δανειστών, δεδομένου ότι αυτοί μπορούν να ικανοποιηθούν για τις απαιτήσεις τους αποκλειστικά και μόνο από την κληρονομιαία περιουσία και ουδόλως από την προσωπική περιουσία του εξ απογραφής κληρονόμου.

Στο ως άνω παράδειγμα, εάν ο Α προβεί σε αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής τότε οι δανειστές της κληρονομιάς του Π, θα μπορούν να ικανοποιηθούν μονάχα από την κληρονομιαία περιουσία του Π και όχι από την ατομική περιουσία του Α. Η διαδικασία της αποδοχής με το ευεργέτημα της απογραφής παρουσιάζεται κατωτέρω.

Προκειμένου να είναι έγκυρη η ανωτέρω αποδοχή, απαιτείται η τήρηση ορισμένου τύπου. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 1902 ΑΚ, όσο ο κληρονόμος έχει δικαίωμα να αποποιηθεί την κληρονομία, μπορεί να δηλώσει ότι την αποδέχεται με το ευεργέτημα της απογραφής. Η δήλωση γίνεται στο γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομίας. Ως αρμόδιο δικαστήριο της κληρονομίας δε το άρθρο 812, σε συνδυασμό με το άρθρο 810 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, ορίζει το Ειρηνοδικείο της περιφερείας του οποίου ο κληρονομούμενος είχε κατά τον χρόνο του θανάτου του την κατοικία του και, αν δεν είχε κατοικία την διαμονή του και εάν δεν είχε ούτε διαμονή το Ειρηνοδικείο της πρωτεύουσας του κράτους.

Υπάρχουν, ωστόσο, συγκεκριμένες κατηγορίες προσώπων για τις οποίες η αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής λαμβάνει χώρα εκ του νόμου άνευ προηγούμενης δηλώσεως ενώπιον του γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομίας, όπως αναφέρεται στο άρθρο 1902 παρ. 2 ΑΚ. Τέτοια πρόσωπα είναι λ.χ. οι τελούντες υπό γονική μέριμνα (άρθρο 1527 ΑΚ), επιτροπεία (άρθρο 1625 σε συνδυασμό με το άρθρο 1527 που εφαρμόζεται αναλόγως), καθώς και όσοι ευρίσκονται σε – στερητική και επικουρική – δικαστική συμπαράσταση (άρθρο 1678 σε συνδυασμό με το άρθρο 1527 που εφαρμόζεται αναλόγως κι  εν προκειμένω). 

Της δηλώσεως αποδοχής έπεται η απογραφή της κληρονομικής περιουσίας, ήτοι η περιγραφή των στοιχείων της κληρονομιάς (κινητά, ακίνητα και άυλα) με σκοπό οι κληρονομικοί δανειστές να λάβουν γνώση των στοιχείων που είναι υπέγγυα για την ικανοποίηση των αξιώσεων τους. Η προθεσμία προς την απογραφή προβλέπεται στο άρθρο 1903 ΑΚ, βάσει του οποίου «Ο κληρονόμος με απογραφή οφείλει να τελειώσει την απογραφή της κληρονομικής περιουσίας μέσα σε τέσσερις μήνες αφότου γίνει η δήλωση του προηγούμενου άρθρου.». Η διαδικασία δε της ως άνω απογραφής διέπεται από τα άρθρα 838 επ. ΚΠολΔ, κατά το οποίο διατάσσεται από τον Ειρηνοδίκη της περιφέρειας στην οποία βρίσκεται η κληρονομιαία περιουσία ύστερα από αίτηση οποιουδήποτε έχει έννομο συμφέρον (λ.χ. κληρονόμος, κληρονομικοί δανειστές) ή και αυτεπαγγέλτως κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας.

Εν προκειμένω, η διαδικασία της αποδοχής με το ευεργέτημα της απογραφής αποτελεί πολλές φορές την καλύτερη δυνατή επιλογή για όσους δεν επιθυμούν να αποποιηθούν την κληρονομιά των συγγενών τους, αφού με αυτόν τον τρόπο μπορούν να επιτύχουν έμμεσα ένα κούρεμα οφειλών, αφού πλέον θα έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν στους δανειστές της κληρονομιάς μονάχα την αξία αυτής και όχι το συνολικό χρέος. Στο ως άνω παράδειγμα, ο Α θα κληθεί να καταβάλει στους δανειστές (τράπεζες και Δημόσιο) μονάχα το ποσό των 167.000,00 ευρώ (στο οποίο ανερχόταν η αξία της κληρονομιάς) και όχι το ποσό των 300.000,00 ευρώ (στο οποίο ανέρχονταν τα χρέη της κληρονομιάς).

Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στον κάτωθι σύνδεσμο: https://fikirislaw.com/contact/