Η τιτλοποίηση απαιτήσεων, η οποία προβλέπεται στο ν.3156/2003, συνιστά μια σύγχρονη μορφή χρηματοδότησης για τις τράπεζες και επιτυγχάνεται με την αξιοποίηση στοιχείων του ενεργητικού τους. Στοιχεία του ενεργητικού της τράπεζας, τα οποία αξιοποιούνται στο πλαίσιο της τιτλοποίησης είναι οι απαιτήσεις της τελευταίας από τη χορήγηση των δανείων σε πελάτες της (δανειολήπτες).
ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΙΤΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ
Η τράπεζα, μέσω της τιτλοποίησης απαιτήσεων, αντί να αναμένει έσοδα από τη μηνιαία αποπληρωμή των δανείων, προχωρά στη διαδικασία της τιτλοποίησης απαιτήσεων, προκειμένου να αντλήσει άμεσα κεφάλαια από τις διεθνείς αγορές. Με τον τρόπο αυτό, η τράπεζα προχωρά στην πώληση των δανείων σε μία εταιρεία ειδικού σκοπού (special purpose vehicle-FUND) και στην πραγματικότητα απαλλάσσει τους ισολογισμούς της από τα δάνεια αυτά, τα περισσότερα των οποίων είναι “κόκκινα”. Επομένως, η τράπεζα επιδιώκει διπλό όφελος από την τιτλοποίηση απαιτήσεων, δηλαδή εξυγίανση των ισολογισμών της από τα “κόκκινα” δάνεια αλλά και άντληση κεφαλαίων από την πώληση αυτών.
Η ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΙΔΙΚΟΥ ΣΚΟΠΟΥ (SPV-FUND)
Αναφορικά με την εταιρεία ειδικού σκοπού, θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι αυτή συστήνεται με μοναδικό σκοπό να αποκτήσει τα δάνεια από την τράπεζα και να εκδώσει στη συνέχεια ομολογιακό δάνειο. Πιο συγκεκριμένα, η εταιρεία ειδικού σκοπού, λόγω του μικρού μετοχικού της κεφαλαίου, δεν έχει τη δυνατότητα να αγοράσει με δικά της κεφάλαια τα δάνεια από την τράπεζα. Όπως διαπιστώνουμε από την ελληνική πραγματικότητα, οι εταιρείες ειδικού σκοπού συστήνονται εκτός Ελλάδας (κυρίως στην Ιρλανδία και Λουξεμβούργο).
Με σκοπό την εξεύρεση των απαιτούμενων κεφαλαίων για την αποπληρωμή της τράπεζας, η εταιρεία ειδικού σκοπού προχωρά στην έκδοση τίτλων-ομολογιών, τα οποία προσφέρει προς πώληση σε επενδυτές. Οι ομολογίες αυτές ενσωματώνουν την αξία των δανείων που αποκτήθηκαν από την τελευταία.
ΤΑ ΕΙΔΗ ΟΜΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΤΙΤΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ
Η εταιρεία ειδικού σκοπού προχωρά στην έκδοση τριών ειδών ομολογιών, οι οποίες διακρίνονται ανάλογα με την προτεραιότητα εξόφλησης τους. Έτσι, η εταιρεία ειδικού σκοπού εκδίδει ομολογίες αυξημένης εξοφλητικής προτεραιότητας (senior notes), μεσαίας εξοφλητικής προτεραιότητας (mezzanine notes) και χαμηλής εξοφλητικής προτεραιότητας (junior notes).
Όπως μπορεί κανείς να αντιληφθεί οι ομολογίες αυξημένης εξοφλητικής προτεραιότητας, αποπληρώνονται πρώτα και αντιστοιχούν σε (έχουν ως εξασφάλιση) δάνεια με τη μεγαλύτερη δυνατή εξασφάλιση, με αποτέλεσμα οι ομολογίες αυτές να έχουν και τη μεγαλύτερη αξία πώλησης προς τους επενδυτές. Αντιθέτως, οι ομολογίες χαμηλής εξοφλητικής προτεραιότητας αποπληρώνονται τελευταίες, αντιστοιχούν σε (έχουν ως εξασφάλιση) δάνεια με τις χείριστες προβλέψεις αποπληρωμής, με αποτέλεσμα οι ομολογίες να έχουν και τη μικρότερη αξία πώλησης προς τους επενδυτές. Πριν τη διάθεση των ομολογιών στους επενδυτές και για την ασφάλεια των τελευταίων, θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί και η εκτίμηση της αξίας των ομολογιών από διεθνείς οίκους αξιολόγησης.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ “ΗΡΑΚΛΗΣ”
Με το ν.4649/2019 (πρόγραμμα «ΗΡΑΚΛΗΣ») το Ελληνικό Δημόσιο συμμετέχει στις τιτλοποιήσεις απαιτήσεων των ελληνικών τραπεζών, παρέχοντας εγγύηση στις ομολογίες υψηλής εξοφλητικής προτεραιότητας (senior notes) έναντι προμήθειας. Σκοπός της συμμετοχής του Ελληνικού Δημοσίου στις τιτλοποιήσεις των τραπεζών ήταν να αυξηθεί το επενδυτικό ενδιαφέρον για τις αγορές των ομολόγων που θα εξέδιδαν οι εταιρείες ειδικού σκοπού.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ
Με τη διάθεση των ομολογιών αυτών σε επενδυτές, η εταιρεία ειδικού σκοπού εξασφαλίζει τα απαραίτητα κεφάλαια για την εξόφληση της τράπεζας από την αγορά των δανείων. Πέραν όμως της εξόφλησης της τράπεζας, η εταιρεία ειδικού σκοπού θα πρέπει να αποπληρώνει και τους επενδυτές που απέκτησαν τις ομολογίες.
Οι ομολογίες αποτελούν ένα επενδυτικό προϊόν το οποίο προσφέρει στους επενδυτές πέραν από επιστροφή του κεφαλαίου τους μετά το πέρας συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος και τοκομερίδια κάθε χρόνο (coupons). Η αποπληρωμή των επενδυτών από την εταιρεία ειδικού σκοπού γίνεται από τη διαχείριση των δανείων, που απέκτησε η τελευταία από την τράπεζα.
Η ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ
Επειδή η εταιρεία ειδικού σκοπού δεν έχει την απαιτούμενη οργάνωση για τη διαχείριση των δανείων, αναθέτει τη διαχείριση αυτή σε εξειδικευμένες εταιρείες διαχείρισης (εταιρείες διαχείρισης του ν.4354/2015). Έτσι, από τη διαχείριση των δανείων, η εταιρεία ειδικού σκοπού εξοφλεί τόσο τους επενδυτές όσο και την εταιρεία διαχείρισης, η οποία αναλαμβάνει τη διαχείριση των δανείων έναντι αμοιβής. Τα χρήματα από τη διαχείριση των δανείων κατατίθενται από την εταιρεία διαχείρισης σε ειδικό ακατάσχετο λογαριασμό υπέρ της εταιρείας ειδικού σκοπού, προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποπληρωμή των επενδυτών.
Η ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΤΗΣ ΕΚΧΩΡΗΣΗΣ ΣΤΟΥΣ ΔΑΝΕΙΟΛΗΠΤΕΣ
Η διαδικασία της τιτλοποίησης απαιτήσεων ολοκληρώνεται έναντι των δανειοληπτών με την καταχώριση της περίληψης της σύμβασης πώλησης και μεταβίβασης καθώς και της σύμβασης διαχείρισης στο Ενεχυροφυλάκειο Αθηνών.
Όλα τα ανωτέρω παρουσιάζονται στο κάτωθι σχεδιάγραμμα.
